ลักษณะมหาบุรุษ ๓๒ ประการ

ความเป็นมาของลักขณสูตร๑
                    อรรถกถาอธิบายความเป็นมาของพระสูตรนี้ไว้ว่า เช้าวันนั้น ท่านพระอานนท์เข้าไปบิณฑบาตในกรุงสาวัตถี ได้ยินประชาชนสนทนากันด้วยเรื่องลักษณะมหาบุรุษของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าด้วยความเลื่อมใส แต่ไม่ทราบว่า เพราะเหตุไร พระพุทธองค์จึงทรงมีลักษณะมหาบุรุษเหล่านั้น เมื่อ ท่านพระอานนท์นำความกราบทูลให้ทรงทราบ จึงรับสั่งให้ประชุมสงฆ์ ทรงแสดงเรื่องนี้ให้ฟัง มีสาระ สำคัญ ดังนี้

ลักษณะมหาบุรุษ ๓๒ ประการ
                    ตรัสเล่าว่า พระมหาบุรุษผู้สมบูรณ์ด้วยลักษณะ ๓๒ ประการ ย่อมมีคติ ๒ อย่าง คือ (๑) ถ้าอยู่ครองเรือนจะได้เป็นพระเจ้าจักรพรรดิผู้ทรงธรรม ครองราชย์โดยธรรม เป็นใหญ่ในแผ่นดินมีมหาสมุทรทั้งสี่เป็นขอบเขต ทรงได้ชัยชนะ มีพระราชอาณาจักรมั่นคง สมบูรณ์ด้วยแก้ว ๗ ประการ คือ จักรแก้ว ช้างแก้ว ม้าแก้ว มณีแก้ว นางแก้ว คหบดีแก้ว และปริณายกแก้ว (๒) ถ้าออกบวชจะได้เป็นพระอรหันต-สัมมาสัมพุทธเจ้า

                    พระมหาบุรุษทรงสมบูรณ์ด้วยลักษณะมหาบุรุษทั้ง ๓๒ ประการ คือ

                    ๑. มีฝ่าพระบาทราบเสมอกัน
                    ๒. พื้นฝ่าพระบาททั้งสองมีจักรซึ่งมีกำ ข้างละ ๑,๐๐๐ ซี่ มีกง มีดุม และมีส่วนประกอบครบทุกอย่าง
                    ๓. มีส้นพระบาทยื่นยาวออกไป
                    ๔. มีพระองคุลียาว
                    ๕. มีพระหัตถ์และพระบาทอ่อนนุ่ม
                    ๖. ฝ่าพระหัตถ์และฝ่าพระบาทมีเส้นที่ข้อพระองคุลีจดกันเป็นรูปตาข่าย
                    ๗. มีข้อพระบาทสูง
                    ๘. มีพระชงฆ์เรียวดุจแข้งเนื้อทราย
                    ๙. เมื่อประทับยืน ไม่ต้องน้อมพระองค์ลง ก็ทรงลูบคลำถึงพระชานุด้วยพระหัตถ์ทั้งสองได้
                    ๑๐. พระคุยหฐานเร้นอยู่ในฝัก
                    ๑๑. มีพระฉวีสีทอง มีพระฉวีเปล่งปลั่งดุจทองคำ
                    ๑๒. มีพระฉวีละเอียดจนละอองธุลีไม่อาจติดพระวรกายได้
                    ๑๓. มีพระโลมชาติเดี่ยว คือในแต่ละขุมมีเพียงเส้นเดียว
                    ๑๔. มีพระโลมชาติปลายงอนขึ้น คือพระโลมชาติขอดเป็นวง เวียนขวาดังกุณฑลสีคราม เข้มดังดอกอัญชัน
                    ๑๕. มีพระวรกายตั้งตรงดุจกายพรหม
                    ๑๖. มีพระมังสะในที่ ๗ แห่ง๑ เต็มบริบูรณ์
                    ๑๗. มีพระวรกายทุกส่วนบริบูรณ์ดุจลำตัวท่อนหน้าของราชสีห์
                    ๑๘. มีร่องพระปฤษฎางค์เต็มเสมอกัน
                    ๑๙. มีพระวรกายเป็นปริมณฑลดุจปริมณฑล ของต้นไทร พระวรกายสูงเท่ากับ ๑ วา ของพระองค์ (๑ วาของพระองค์เท่ากับส่วนสูงพระวรกาย)
                    ๒๐. มีลำพระศอกลมเท่ากันตลอด
                    ๒๑. มีเส้นประสาทรับรสพระกระยาหารได้ดี
                    ๒๒. พระหนุดุจคางราชสีห์
                    ๒๓. มีพระทนต์ ๔๐ ซี่
                    ๒๔. มีพระทนต์เรียบเสมอกัน
                    ๒๕. มีพระทนต์ไม่ห่างกัน
                    ๒๖. มีพระเขี้ยวแก้วขาวงาม
                    ๒๗. มีพระชิวหาใหญ่ยาว
                    ๒๘. มีพระสุรเสียงดุจพรหม ตรัสดุจเสียงร้องของนกการเวก
                    ๒๙. มีพระเนตรดำสนิท
                    ๓๐. มีดวงพระเนตรแจ่มใสดุจตาลูกโคเพิ่งคลอด
                    ๓๑. มีพระอุณาโลมระหว่างพระโขนง สีขาวอ่อนเหมือนปุยนุ่น
                    ๓๒. มีพระเศียรดุจประดับด้วยกรอบพระพักตร์

                    ตรัสเน้นว่าลักษณะมหาบุรุษ ๓๒ ประการนี้ ถึงพวกฤาษีนักบวชภายนอกพระพุทธศาสนาจะจด จำได้ แต่พวกนั้นไม่รู้ว่า พระมหาบุรุษทรงทำกรรมอะไรไว้ จึงได้ลักษณะเหล่านี้